بازار ارز ایران در سیطره انتخابات آمریکا

مرتضی افقه ، اقتصاددان

بانک مرکزی و سیاست‌گذاران اقتصادی چه بخش مالی و چه بخش پولی، در شرایط حال حاضر منفعل هستند. آنچه که فعال است و در بازار ارز اثر می‌گذارد تحریم‌ها، سیاست خارجی کشور، تنش‌های منطقه و به ویژه تحولات انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا بر بازار نوسانات بازار موثر هستند و از عوامل فعال محسوب می‌شوند.با هر اعلام نظرسنجی درباره احتمال پیروزی ترامپ یا اعلام نظرسنجی‌هایی که به نفع حزب جمهوری‌خواه است، پالس نوسان به نرخ ارز به ایران ارسال می‌شود و با توجه به بدببینی که نسبت به حاکمیت جمهوری‌خواهان وجود دارد، انتخابات آمریکا سیگنال منفی به بازارهای ایران می‌دهد.   همچنین از دیگر عوامل فعال و موثر در بازار ارز افزایش تقاضای ارز در آستانه نوروز است و معمولا به دلیل افزایش سفرهای خارجی در نوروز تقاضا برای دلار افزایش پیدا می‌کند و این افزایش تقاضا و اثرگذاری آن بر قیمت‌ها در سال‌های گذشته هم دیده می‌شد. در کنار تمام این عوامل که منجر به افزایش تقاضا برای ارز ایجاد شده معتقدم که اعلام آتش بس در غزه شاید روند افزایش نرخ ارز را متوقف کند. البته بعید است که نرخ را بتواند کاهش دهد و تنها در متوقف کردن افزایش قیمت‌ می‌تواند اثرگذار باشد و حداقل در کوتاه مدت می‌تواند سرعت‌گیر افزایش قیمت‌ها در بازار ارز باشد. مسئولان منفعل باید بدانند که افزایش نرخ دلار نقش موثر و مستقیم بر قیمت سایر کالا، خدمات و تولیدات داخل و همچنین کالاهای وارداتی مصرفی دارد. از سوی وقتی واردات کالاهای واسطه‌ای وارداتی با هزینه بیشتری انجام شود اثر مستقیم در میزان تولیدات در کشورمان خواهد داشت و افزایش قیمت تمام شده تولید هم منجر به افزایش نرخ تورم می‌شود و تورم وارداتی را ایجاد می‌کند و به نفع دولت هم نیست. یکی از دلایل منفعل شدن بانک مرکزی و دولت در کنترل بازار ارز این بوده که ورودی ارز به کشور بسته شده و قطع است. با توجه به تحریم‌ها امکان بازگشت دلار حاصل از فروش نفت به کشور وجود ندارد و دولت درباره اینکه بدون در نظر گرفتن تحریم‌ها در تعامل با دنیاست صادق نیست. دولت دو سال از ذخایر موجود برای بودجه استفاده کرد و آن هم تنها برای بودجه بود نه اینکه سفره مردم را حفظ کند. ذخایر در حال افول است و هر چه می‌توانستند از صندوق توسعه ملی استقراض و برداشت کرده‌اند. از سوی دیگر کشور دیگر توان ادامه فشارهای مالیاتی را ندارد و اساسا ظرفیت اقتصاد ایران کشش این اعداد و ارقام مالیاتی در بودجه را ندارد و دولت هم نمی‌تواند جلوی فرارهای مالیاتی را بگیرد بنابراین فشار مالیاتی همچنین بر روی تولید و مودیان خرد است و ادامه این فشار مالیاتی منجر به شدت رکود در اقتصاد می‌شود.   در این میان دولت تنها به فکر درآمد خودش است و آثار و تبعات تصمیمات نادرست را بر اقتصاد نمی‌بیند. برخی‌ها مدعی هستند که عامل نرخ دلار حباب دارد و این افزایش قیمت واقعی نیست اما عامل هیجانی در رشد نرخ دلار هم یکی از عوامل تعیین کننده در قیمت‌ها است که آن را با عنوان انتظارات از آینده می‌دانیم، بنابراین این افزایش قیمت‌ها حتی اگر هیجانی باشد غیرواقعی نیست. وقتی مردم و فعالان اقتصادی به دلیل نگرانی از آینده، هجوم ببرند تا دارایی‌ها و ریال خود را به دلار و طلا و … تبدیل کنند اثر واقعی دارد. اینکه این افزایش نرخ دلار تا کجا ادامه پیدا کند به دو عامل تحولات بیرونی و تنش‌های منطقه و تحولات داخلی بستگی دارد از این رو سقفی برای افزایش نرخ دلار نمی‌بینم اما این روند افزایشی به صورت شوک نخواهد بود و افزایش نرخ دلار به دلیل اینکه دولت جلوی افزایش نقدینگی را گرفته به آرامی ادامه خواهد داشت.