شرایط نامساعد برای تک نرخی شدن ارز

مرتضی افقه، استاد دانشگاه اهواز

دید اقتصاددانان این است که برای اینکه مابه‌التفاوت دلار با سایر ارزها ایجاد رانت نکند باید کلا تک نرخی شود؛ بنابراین احتمالا بسیاری از این سیاست‌ها با آن دید است. اما اینکه امکانپذیر هست یا نه، از نظر من نیست. در واقع در شرایط فعلی امکانپذیر نیست. از نظر من سیاست‌گذار موقعی می‌تواند در خصوص ارز وعده‌ای دهد که به اندازه کافی ارز داشته باشد تا بتواند در زمان‌های مناسب تاثیرگذار باشد. آن هم برای کشوری مثل ما که در یک منطقه پر از تنش قرار دارد و همین الان هم با آن درگیر است؛ بنابراین بخش قابل توجهی از نوسانات قیمت ارز خارج از اختیارات یا مدیریت و سیاست‌گذاری‌های پولی داخلی ماست چرا که نه ابزار لازم را دارند، یعنی میزان ارز لازم برای عرضه، نه عومل تاثیرگذاری مثل تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای تابعی از تصمیمات داخلی است. سیاست‌گذار پولی ما در ارتباط با نرخ ارز منفعل است نه فعال. اینکه بعد از چند ماهی ارز تثبیت می‌شود و دولت اعلام می‌کند که به خاطر سیاست‌های ما بوده، عملا اینطور نیست بلکه به دلیل آرامش اندک منطقه است. ولی همین الان در ارتباط با غزه و روابط آمریکا و تحریم‌ها و… در هر زمینه‌ای اتفاقات مثبت و منفی بیفتد بلافاصله اثرش را در نرخ ارز خواهیم دید؛ بنابراین رئیس کل بانک مرکزی در محدوده خودش تلاشش را می‌کند، اما وعده هایشان کمک کننده نیست و محقق هم نخواهد شد. ما در حال ورود به سرازیری انتخابات آمریکا هستیم و نظرسنجی‌ها به سمت جمهوری خواهان و حتی خود ترامپ رفته است. خود این اثرات روانی بر بازار دارد حتی پیش از آنکه واقعا انتخاب شوند. به نظرم می‌آید که دادن چنین وعده‌هایی و بعد عملی نشدن آن سرمایه اجتماعی و اعتماد مردم به دولت‌ها را از بین خواهد برد. خود عرضه طلا در مرکز مبادله مورد انتقاد است، این نوع سیاست‌ها از دوره هاشمی رفسنجانی تا الان در حال تکرار بوده است. اگر وفور ارز و طلا بود بله می‌شد، اما ما در شرایطی نیستیم که این منابع را به راحتی مصرف کنیم. در صورتی که جمهوری خواهان روی کار بیایند همین مختصر نفتی که به گفته آن‌ها بیش از ۱ میلیون بشکه در روز است و از طریق دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شود، جلوی آن گرفته می‌شود و دیگر آن مختصر منابع ارزی را هم ندارند که بتوانند دست و دلبازی کرده و حراج کنند. ممکن است در مقطع کنونی به دلیل انتخابات فشار آورده و ارز را تثبیت کنند، اما عملا اگر شرایط به همین شکل ادامه یابد سیاست‌گذار اراده چندانی ندارد.