نقاط ضعف طرح‌های مالیات‌ستانی دولت

سید مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

بعضی اقداماتی که دولت به کمک مجلس انجام می‌دهد، منصفانه نیست. دولت وعده داده بود که بدون توسل به سفره مردم، اثر تحریم‌ها را رفع کند؛ اما اکنون به هر بهانه‌ای فشار بیشتر بر سفره مردم وارد می‌شود. دولت تا کنون پایه‌های مالیاتی که در کشورهای پیشرفته بود را به بهانه اینکه این کشورها چنین مالیات‌هایی را می‌گیرند، به سبد خانوار ایرانی اضافه کرد؛ در حالی که کشورهای پیشرفته خدمات با کیفیت ارائه می‌دهند؛ ولی در ایران هم به لحاظ کمی و هم کیفی خدمات مناسب وجود ندارد. دولت به جای اینکه یک اقدام سخت انجام دهد و نسبت به حذف هزینه‌های موازی، زاید و انبوهی که بر بودجه طی سال‌های گذشته توسط نمایندگان مجلس یا افراد با نفوذ سیاسی و مذهبی تحمیل شده است، اقدام کند، دنبال منابع درآمدی جدید می‌گردد. جیب مردم هم ته دارد. وقتی تولید ملی کاهش می‌یابد، یا مردم درآمدشان کم شود، با توجه به رکود موجود و بیکاری بالا، عملا پولی نخواهند داشت که مالیات بدهند. اگر دولت برای کسب درآمدهای جدید سراغ بنگاه‌ها یا واحدهای فرهنگی و مذهبی معاف از مالیات طی این سال‌ها می‌رفت، یا اگر می‌توانست فرارهای مالیاتی انبوه که ضررهایشان کم نیست را شناسایی کرده و از این قشر مالیات می‌گرفت، اقدام آنها را می‌توانستیم توجیه کنیم؛ اما اینکه دستشان به این افراد نمی‌رسد یا قدرت و جراتش را ندارند، در مقابل به جان سفره مردم افتاده‌اند، به نظر من کمی غیرمنصفانه است. سیستم انتخاب و انتصاب بودجه بگیران و تمام کارگزاران دولت به گونه‌ای است که بهره‌وری آنها پایین است و چون انتصاب‌ها بر اساس شایسته سالاری نیست و افراد بر اساس گرایشات سیاسی و حتی قومی و قبیله‌ای انتخاب می‌شوند، مردم از طریق پرداخت مالیات اضافه، هزینه ناکارآمدی‌های موجود را پرداخت می‌کنند؛ در غیر این صورت مالیات یک امر مرسوم در همه کشورها است؛ اما پرداخت‌ها بسیار حساب و کتاب دارد. حقوق پایه، زیر خط فقر است و دریافت مالیات از این حقوق غیر منصفانه است. تصور من این است که خیلی‌ها نتوانند این مالیات را بدهند. گرچه دولت در منابع مردم دست درازی کرده است و از طریق سیستم‌هایی که دارد، خودش این ارقام را بر می‌دارد؛ ولی واکنش مردم افزایش نارضایتی خواهد بود. با افزایش این نارضایتی اقتصادی، حتما دوباره دنبال بهانه‌ها و جرقه‌هایی می‌گردند و فکر می‌کنم این مصوبه با این فشارهای اقتصادی که روز به روز بیشتر می‌شود، برای کشور دوباره هزینه می‌سازنند. نکته جالب این است که نرخ ۴۳.۸ درصدی برای تورم اعلام می شود در حالیکه در چنین شرایطی حقوق‌ها را فقط ۲۰ درصد اضافه کرده‌اند. از سوی دیگر، دولت هم بنزین را گران کرد. در واقع دولت با کاهش سهمیه‌ها مقدمه‌ای برای گران کردن بنزین فراهم کرد. زیرا وقتی مردم بتوانند مقدار کمتری بنزین بزنند، مابقی را به قیمت آزاد می‌زنند. این یعنی بنزین را گران کرده‌اند، منتهی از این ترفند استفاده شده که فعلا اعتراضی نشود. دولت از یک سو مالیات را زیاد می‌کند و از سوی دیگر فشار اقتصادی را به قدری افزایش می‌دهد که تبعات نگران کننده‌ای برای کشور دارد. این شیوه‌ها مردم را دچار فقر گسترده می‌کند و ممکن است هزینه‌های زیادی برای کشور ایجاد کند.