نسخه‌های در دسترس برای رفع ناترازی برق

بر اساس اعلام کارشناسان و تحلیلگران صنعت برق ایران برای عبور از وضعیت بحرانی فعلی،‌حداقل به ۲۵میلیادر دلار سرمایه گذاری نیاز دارد که بدون تردید این حجم بالا از سرمایه گذاری نیازمند جذب سرمایه ها خارجی یا مشارکت گسترده بخش خصوصی است. با آغاز خاموشی ها در اغلب شهرها و مناطق کشور این پرسش که دولت چهاردهم با استفاده از چه مکانیسمی می تواند ناترازی و کمبود موجود در صنعت برق خود را پوشش دهد؟ به صورت جدی مطرح شده است. بر اساس اعلام کارشناسان و تحلیلگران صنعت برق ایران برای عبور از وضعیت بحرانی فعلی،‌حداقل به ۲۵میلیادر دلار سرمایه گذاری نیاز دارد که بدون تردید این حجم بالا از سرمایه گذاری نیازمند جذب سرمایه ها خارجی یا مشارکت گسترده بخش خصوصی است. جدا از سرمایه گذاری مستقیم در صنعت برق، استفاده از ظرفیت تولید برق هسته ای، انرژی های تجدید پذیر و فروش برق از طریق بازار سرمایه راهبردهایی است که برای ایجاد تعادل در این ناترازی کاربرد دارد.

براساس گزارش ۲۰۲۰ انجمن جهانی هسته‌ای (World Nuclear Association) صنعت صلح‌آمیز هسته‌ای امروز حدود ۱۱.۵ درصد از کل برق موردنیاز جهان را تولید می‌کند. طبق آمارهای این نهاد بین‌المللی، درحال حاضر تعداد ۴۴۰ نیروگاه در ۳۱ کشور فعال‌اند. میزان تولید برق این ۳۱ کشور از انرژی هسته‌ای حدود ۵۶۷ هزار و ۳۴۰ مگاوات تا پایان سال ۲۰۲۲ بوده است. برای تصور درشتی این رقم کافی است بدانیم مصرف فعلی برق کشور در ساعت پیک خود حدود ۷۰ هزار مگاوات است. با این حساب تولید میانگین برق از انرژی هسته‌ای در جهان معادل ۸/۷ برابر مصرف فعلی ایران است. سهم ایران از این ظرفیت فزاینده توئلید برق هسته ای اما تنها ۱درصد است. علی رغم اینکه ایران هزینه اعتباری و مالی بسیاری را برای انرژی هسته ای خود پرداخته، اما نتوانسته سهم قابل توجهی از تولید برق هسته ای را داشته باشد. به گفته پیمان دیده بان تحلیلگر صنعت برق و کارشناس برق در پالایشگاه ششم گاز پارس جنوبی دلیل این فقدان به فناوری های فرسوده نیروگاه روسی بوشهر و تحریم های اقتصادی باز می گردد.

راهکار رفع ناترازی برق چیست؟

پیمان دیده بار کارشناس برق در پالایشگاه ششم گاز پارس جنوبی در گفتگو با تجارت درباره راهکارهای رفع ناترازی برق در کشورمان به این نکته اشاره می کند:« اصلاح هر ناترازی در حوزه اقتصادی جدا از اصلاح سیستم های مدیریتی به سرمایه گذاری نیاز دارد. انرژی در ایران با سوبسید بسیار بالایی همراه است، این یارانه های کلان باعث شده، بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این حوزه با دشواری های فراوانی همراه باشد. در دولت رییسی هم تلاش های بسیاری صورت گرفت تا سرمایه بخش خصوصی برای احداث نیروگاه و رفع ناترازی ها به کار گرفته شود. اما این روند با کندی بسیاری صورت گرفت. دولت حتی نتوانسته پول پیمانکاران صنعت برق را پرداخت کند. از سوی دیگر تغییر در قوانین هم باعث شده تا مشکلات حضور بخش خصوصی با مشکلات بسیاری همراه شود. او ادامه می دهد:«مساله مهم بعدی در این زمینه، زمان است. در ایران درک درستی از اجرای پروژه ها و زمان مورد نیاز برای اجرای پروژه های صنعت برق وجود ندارد. هر دولتی با این تصور که سریعتر مشکلات جاری را رفع کند از سرمایه گذاری و برنامه ریزی های بلندمدت صرف نظر می کنند. در این مورد خاص هم باید توجه داشت که دولت باید زمان کافی برای این پروژه ها تخصیص دهد. حداقل ۲الی ۳سال برای پروژه ها زمان نیاز است. اما دولت ها در ایران چنین صبری را ندارند.» دیده بان با اشاره به اینکه پس از دولت های هفتم و هشتم، سرمایه گذاری های مولد در صنعت برق ایران و احداث نیروگاه ها صورت نگرفت، می گوید:« برداشت من این است که هزینه های جاری دولت ها، اجازه نگاه بلندمدت را از آنان سلب کرده است. همین امروز بودجه ۱۴۰۴ را که بررسی کنید، متوجه می شوید بخش اعظم آن صرف امور جاری و پرداخت حقوق ها و یارانه ها و…می شود. ۳۰درصد بودجه ۱۴۰۴ صرف امور نظامی می شود و بیش از ۶۰درصد آن هم صرف امور جاری می شود. با یک چنین اعداد و ارقامی طبیعی است که جایی برای پروژه های توسعه ای نمی ماند. تنها در دولت های نهم و دهم بود که با درامدهای ۸۰۰میلیارد دلاری، امکان توسعه زیرساختهای صنعت برق ایران وجود داشت اما توجهی به آن نشد.»

این کارشناس صنعت برق با اشاره به به برخی اظهارنظرها در خصوص استفاده از ظرفیت هسته ای برای تامین برق کشور ، یادآور می شود:« واقع آن است که ما در ایران یک نیروگاه ۱۰۰۰مگاواتی برق هسته ای در بوشهر داریم که با مشکلات بسیاری همراه است. سیستم تجهیزاتی روسیه به گونه ای است که امکان افزایش ظرفیت را به این نیروگاه نمی دهد. روس ها یا به صورت عمدی یا به دلیل دانش فنی کمتر، تجهیزات به روز و سامان یافته ای را در نیروگاه بوشهر برپا نکرده اند. ایران باید نیروگاه های جدید هسته ای بسازد تا بتواند تولید برق هسته ای خود را ارتقا دهد. اما از یک طرف به دلیل نبود سرمایه کافی و از سوی دیگر به دلیل حساسیت، تمرکز و توجه کشورهای غربی، این مهم انجام نشده است. اگر آلمان ۳۰تا ۴۰درصد نیاز برق خود را از طریق هسته ای تامین می کند به دلیل تکنولوژی به روزی است که دارد. اما در ایران هزار مگاوات برق از طریق نیروگاه های هسته ای تولید می شود. اگر این هزار مگاوات را کنار ۷۰هزار مگاوات مصرف برق ایران قرار دهید، یک عدد ۱.۳دهم درصد می رسید که میزان تامین بر ایران از طریق ظرفیت های هسته ای است. یعنی علی رغم حجم بالای هزینه ای که ایران برای بهره مندی از دانش هسته ای اش پرداخته تنها کمی بیش از ۱درصد نیاز برق کشور از این طریق تامین می شود!»

کارشناس برق در پالایشگاه ششم گاز پارس جنوبی با اشاره به سهم انرژی های تجدید پذیر در تامین نیازهای برق ایرانخاطرنشان می کند:«وزیر نیرو اخیرا اعلام کرده اند که ایران قصد دارد، ۵۰هزار مگاوات برق از انرژی های تجدید پذیر تولید کند. ضرب المثلی وجود دارد که می گویند، روزی یک حاکم دستور داد که به فردی هزار ضربه شلاق بزنند! وزیر به حاکم می گوید، شما یا نمی داتنید درد شلاق چگونه است یا قادر به شمارش هزار نیستید! این مثل درباره برخی اظهارنظرهای مسئولان کاربردی است. ۵۰هزار مگاوات از طریق تجدید پذرها حقیقتا سنگ بزرگی است. این در حال است که در قانون برنامه هفتم اعلام شده باید به سطح تولید ۱۲هزار مگاوات برق از انرژی های تجدید پذیر رسید. این ۱۲ هزار مگاوات برای ۵سال برنامه هفتم توسعه تا سال ۱۴۰۸است. یکسال برنامه سپری شده، باید حداقل ۲۵۰۰هزار مگاوات از انرژی های تجدیدپذیر تولید می شد که نشده است. در حال حاضر کل ظرفیت تولید تجدید پذیر کشور ، کمی بیش از هزار مگاوات است، چطور می توان به ۵۰هزار مگاوات برق تا پایان برنامه هفتم رسید.»

دیده بان در بخش دیگری از اظهارات با اشاره به برخی سوءمدیریت ها و اتلاف منابع برق کشور می گوید:« در حال حاضر از اگزوز نیروگاه های گازی کشورمان به اندازه ای حرارات تولید می شود که از آن می توان دوباره برق تولبید کرد. به این شکل تولید برق ، سیکل ترکیبی گفته می شود. اما این حرارت های فزایندذه متاسفانه در کشورمان اتلاف می شود. کسی هم پاسخگو نیست. مثلا در نیروگاه اردبیل در زمان دولت نهم نیروگاهی احداث شد و بیش از ۷سال این انرژی های گازی با دمای بالای ۷۰۰درجه به آسمان رفت و اتلاف شد. طی سالهای اخیر از این حرارت های احصا شده برق تولید شده که ۵۰۰مگاوات برق در اختیار شبکه قرار داده است. از این دست اتلاف ها به کرات در نیروگاه های کشور وجود دارد که به دلیل نیرود سرمایه و فقدان تجهیزات این حرارت فزاینده اتلاف می شود. ایران می تواند از طریق سیکل ترکیبی برق قابل توجهی تهیه کند که متاسفانه بخشی از آن به دلیل سوءمدیریت های داخلی و بخش دیگری از آن به دلیل تحریم ها اتلاف می شود.»