عبرت‌ اقتصادی از سقوط اسد

احمدرضا مسعودی، سردبیر روزنامه تجارت

پس از ۱۳ سال جنگ خانمان‌سوز و ویرانگر داخلی بالاخره صبح روز گذشته با خروج بشار اسد از دمشق و تسلط مخالفان و معارضان مسلح بر اماکن دولتی و نظامی پرونده حکمرانی خاندان اسد در شام بسته شد و آینده رازآلود و مبهمی پیش روی خاورمیانه پربحران و پرمسئله قرار گرفت. درباره دلایل سیاسی و نظامی سقوط حکومت سوریه، تحلیلگران و استراتژیست‌های داخلی و بین‌المللی مطالب مختلفی را مطرح کرده‌اند که سرجمع همه آنها به دخالت‌ ابرقدرت‌ها،تحریم‌های فلج‌کننده، از دست رفتن پشتوانه مردمی و اقتصاد متلاشی شده سوریه ختم می‌شود.
نگارنده اما اعتقاد دارد فقر و فلاکت فراگیر در سوریه که اتفاقا قبل از جنگ داخلی این کشور هم وجود داشت و با شروع شورش‌های داخلی اوج گرفت دلیل اصلی و مقدمه رویگردانی و سرخوردگی سوری‌ها نسبت به دولت مستقر بود.
باید پذیرفت و باور داشت که اقتصاد مقدم و موخر بر امنیت نیست.اقتصاد خود امنیت است و باختن میدان اقتصاد در نهایت مترادف با باختن میدان امنیت خواهد بود چنانکه طبیعی است وقتی افسر ارشد ارتش سوریه تنها ۵۰ دلار در ماه حقوق دریافت می‌کند و سرباز همین ارتش عربی با ۳۰ دلار در ماه باید زندگی کند به طور اتوماتیک فرآیند اضمحلال ارتش و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به آن آغاز می‌شود، ضمن اینکه در طول یک دهه گذشته به دلیل فساد ساختاری حکومت سوریه عملا زندگی آحاد مردم این کشور نابود شده بود و مطابق گزارش‌های رسمی در مناطق مختلف این کشور حتی بعد از از بین رفتن داعش هم نان خالی برای خوردن پیدا نمی‌شد.
سال ۲۰۱۷ امنیت نسبی با اعلام پایان داعش به سوریه بازگشت اما دولت این کشور در کنار هم‌پیمانان بین‌المللی در اقتصاد به اندازه امور نظامی توفیق کسب نکردند.
داده‌های رسمی در ماه‌های اخیر هم عمدتا گویای تصویری دردناک از وضعیت معیشتی مردم این کشور بود به نحوی که برخی اقدامات دیرهنگام اسد هم نتوانست ورق را در میدان اقتصاد به نفع او برگرداند.
بر مبنای آمارها،شاخص سرانه تولید ناخالص داخلی سوریه از ۸۶۲ دلار به ازای هر نفر در سال شکست داعش به فقط ۲۸۲ دلار به ازای هر سوری در سال گذشته رسید؛ رقمی که این کشور را در کنار فقیرترین اقتصادهای آفریقایی قرار می‌دهد و نشان می‌دهد چطور گرسنگی مردم تبدیل به بهترین سلاح معارضان و مخالفان حکومت شد و توانستند بدون شلیک حتی یک گلوله وارد کاخ ریاست جمهوری اسد شوند.
به تعبیر دیگر،سقوط عجیب اسد زمانی ممکن شد که انگیزه‌ای بین مردم و نیروهای نظامی برای حمایت از حکومت باقی نمانده بود و آنها ترجیح دادند سرنوشت خودشان را به رسوبات گروهک تروریستی داعش واگذار کنند!