طالبان و مواجهه با مسائل پیچیده اجتماعی

پیر محمد ملازهی، کارشناس مسائل افغانستان

طالبان دو مشکل اساسی برای شرکت کردن در اجلاس دوحه مقابل خود می‌دید که نخست بحث عدم مطرح شدن حقوق بشر و مساله زنان بود و دوم هم عدم حضور گروه‌ها و جریانات سیاسی افغانستان در این رویداد بین‌المللی بود که توسط سازمان ملل متحد و برای دومین بار برگزار شد. از نظر طالبان .بخشی از مخالفان سیاسی و جریان‌های مذکور به حامد کرزی مربوط هستند و بخشی دیگر به جناح اشرف غنی و مابقی هم به جناح احمد مسعود تعلق دارند. به همین جهت طالبان شروطی را مطرح کرد که عدم تحقق آن باعث حضور نیافتن این جریان در نشست دوحه شد. در این میان باید توجه کرد که پس از معرفی و استقرار سفیر طالبان در چین بسیاری از کشورها مانند روسیه حتی برخی از دولت‌های اروپایی به دنبال آن هستند که یک چارچوب مشخص را برگزینند و همین موضوع به طالبان یک انگیزه جدید برای مطرح کردن خواسته‌های خود داده است.
توجه داشته باشید که تفکر طالبان فعلاً به سمت ممیز کردن زنان پیش می‌رود و این نشان از برخی اختلاف‌نظرها در سطوح مختلف طالبان دارد. به نظرم جناح منتسب به ملا برادر تاثیرگذاری کمتری در این خصوص بر جناح محافظه‌کار دارد اما به نظرم نسل جدید طالبان سعی می‌کنند که بحث زنان را حل و فصل کنند. از سوی دیگر جامعه ملل هم با اعمال فشار بر طالبان می‌خواهد این روند را به سمت دیگر بکشاند و به نظر می‌رسد که دیر یا زود مساله زنان و تحصیل و اشتغال آنها در افغانستان توسط طالبان حل و فصل خواهد شد؛ چراکه در نهایت یک توافق میان جریان رادیکال و طیف جدید حاصل خواهد شد. در مورد به رسمیت شناختن طالبان هم این جریان فکر می‌کند که دنیا آنها را با همین روند و وضعیت فعلی به رسمیت خواهد شناخت.
بحث اینجاست که هنوز هم مشخص نیست میان زلمی خلیلزاد و ملابرادر در سال ۲۰۲۰ میلادی چه مسائلی در توافق دوحه مورد تایید و امضای طرفین قرار گرفته است. به عنوان مثال سوال اصلی این است که چرا آمریکا هفت میلیارد دلار از سرمایه افغانستان را بلوکه کرده و صرفاً هفته‌ای ۴۰ میلیون دلار به حساب یک بانک در افغانستان واریز می‌کند که البته در این روند طالبان هیچ دسترسی به این اعداد و ارقام ندارد. این ابهاماتی است که واقعاً هنوز حل و فصل نشده و از منظر دیگر کشورهایی مانند چین هم در این راه به دنبال آن هستند تا از اوضاع و شرایط فعلی افغانستان به نفع خود بهره‌برداری اقتصادی کنند. شرایط فعلی به صورتی است که طالبان فکر می‌کند که در نهایت کشورهای قدرتمند جهان آنها را با یک روال مشخص و شاید بر اساس وضعیت فعلی به رسمیت بشناسند.
بر همین اساس معتقدم که باید کمی زمان بگذرد تا متوجه شویم چه اتفاقاتی در حال رخ دادن با محوریت افغانستان است و سمت و سوی تحولات کمی بیشتر از گذشته خود را نشان دهد. در این راستا طیف‌هایی مانند جناح احمد مسعود، طیف کرزی و حتی نظامیان منتسب به اشرف غنی که در خارج از افغانستان ساکن هستند هم فعالیت خود را ادامه می‌دهند و هر کدام با یک قدرت بزرگ در پشت پرده ارتباط دارند. اینکه آنها می‌خواهند وضعیت فعلی را با مشکل روبه‌رو کنند یا خیر به نظرم پاسخ منفی است اما واقعیت این است که نیروهای مخالف در خارج و داخل افغانستان باید بفهمند که راه حل نهایی بر پایه یک سناریوی سیاسی و به دور از هرگونه درگیری نظامی خواهد بود. از سوی دیگر جامعه ملل هم باید برای امضای یک توافق سیاسی سراسری با محوریت افغانستان بیش از گذشته تلاش کند.