راه‌حل‌های مقابله با سلطه دلار و دستیابی به استقلال مالی جهانی

مهدی صالحی طاهری ـ خبرنگار

در دهه‌های اخیر، دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره جهانی و اصلی‌ترین واحد مبادلات بین‌المللی جایگاه مهمی داشته است. این وضعیت، به ایالات متحده امکان کنترل بر اقتصاد جهانی و تأثیرگذاری بر سیاست‌های پولی و اقتصادی دیگر کشورها را داده است. حذف یا کاهش هژمونی دلار و وابستگی به آن، به موضوعی مهم برای بسیاری از کشورها و اقتصادهای نوظهور تبدیل شده است. در این راستا، راه‌حل‌هایی مطرح می‌شوند که به کاهش سلطه دلار و ایجاد ثبات بیشتر در اقتصاد جهانی کمک کنند.

یکی از راهکارهای اصلی برای کاهش وابستگی به دلار، تنوع‌سازی ذخایر ارزی کشورها است. بسیاری از بانک‌های مرکزی به جای نگهداری تمامی ذخایر خود به دلار، به دنبال جایگزین‌های متنوعی مانند یورو، ین ژاپن، یوآن چین و حتی طلا هستند. این اقدام نه تنها خطرات ناشی از نوسانات دلار را کاهش می‌دهد، بلکه به کشورها امکان می‌دهد تا از تحت‌فشار قرار گرفتن توسط سیاست‌های اقتصادی آمریکا جلوگیری کنند.

چین به عنوان یک قدرت اقتصادی نوظهور، تلاش‌های زیادی برای بین‌المللی کردن یوآن انجام داده است. این کشور با استفاده از قراردادهای سوآپ ارزی و ایجاد بانک‌های توسعه بین‌المللی مانند بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا (AIIB) در حال ترویج استفاده از یوآن در مبادلات بین‌المللی است. این نوع اقدامات می‌تواند منجر به ایجاد یک سیستم مالی چندقطبی و کاهش تمرکز بر دلار شود.

ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین نیز به عنوان راهکاری بالقوه برای کاهش وابستگی به دلار مطرح شده‌اند. ارزهای دیجیتال می‌توانند به عنوان یک جایگزین غیرمتمرکز و جهانی برای دلار و سایر ارزهای فیات عمل کنند. بانک‌های مرکزی در کشورهای مختلف به دنبال ایجاد نسخه‌های دیجیتالی از ارزهای خود هستند. این پروژه‌ها که تحت عنوان ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) شناخته می‌شوند، می‌توانند به کشورها امکان دهند تا سیستم‌های پرداخت داخلی و بین‌المللی مستقلی را بدون نیاز به دلار و شبکه‌های مالی تحت کنترل آمریکا ایجاد کنند.

به عنوان مثال، یوان دیجیتال چین که در حال حاضر در فازهای آزمایشی قرار دارد، می‌تواند به طور مستقیم با دلار رقابت کند و چین را در مبادلات تجاری خود مستقل‌تر سازد. این تکنولوژی همچنین می‌تواند نقش مهمی در کاهش هزینه‌های مبادلات بین‌المللی و افزایش امنیت اقتصادی کشورها داشته باشد.

یکی دیگر از راه‌حل‌ها برای کاهش هژمونی آمریکا و دلار، ایجاد ائتلاف‌های اقتصادی و تجاری میان کشورهایی است که به دنبال استقلال بیشتر از دلار هستند. کشورهایی مانند چین، روسیه، هند، و برخی از کشورهای آمریکای لاتین به دنبال توسعه توافقات تجاری دو جانبه و چندجانبه بدون استفاده از دلار هستند.

به عنوان مثال، بریکس (BRICS) به عنوان یک ائتلاف اقتصادی متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، تلاش‌های بسیاری برای توسعه تجارت بدون وابستگی به دلار انجام داده است. این کشورها به دنبال ایجاد یک ارز مشترک هستند که بتواند به عنوان جایگزینی برای دلار عمل کند. همچنین، توافق‌های سوآپ ارزی میان این کشورها و کشورهای دیگر نیز به کاهش نیاز به دلار در تجارت‌های بین‌المللی کمک می‌کند.

نهادهای مالی جهانی مانند صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی، نقش عمده‌ای در حفظ هژمونی دلار دارند. کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور می‌توانند با درخواست برای اصلاحات ساختاری در این نهادها و افزایش سهم و قدرت خود در تصمیم‌گیری‌ها، به تضعیف موقعیت دلار کمک کنند.

یکی از پیشنهادات مطرح‌شده، افزایش استفاده از حق برداشت مخصوص (SDR) به جای دلار است. SDR به عنوان یک دارایی بین‌المللی توسط IMF ایجاد شده و می‌تواند به عنوان یک واحد حساب برای ذخایر ارزی و تجارت‌های بین‌المللی عمل کند. توسعه و تقویت SDR می‌تواند به کاهش تمرکز بر دلار کمک کند و تنوع ارزی در اقتصاد جهانی را افزایش دهد.

توسعه و تقویت بازارهای سرمایه محلی در کشورهای مختلف نیز می‌تواند به کاهش وابستگی به دلار کمک کند. با تقویت سیستم‌های مالی داخلی و ایجاد ابزارهای مالی متنوع در داخل کشور، نیاز به استفاده از دلار برای سرمایه‌گذاری‌ها و معاملات بین‌المللی کاهش می‌یابد. این امر به کشورهای در حال توسعه امکان می‌دهد تا به جای وابستگی به دلار، بر روی تقویت اقتصادهای داخلی خود تمرکز کنند.

برای حذف هژمونی آمریکا و کاهش وابستگی به دلار، نیازمند یک رویکرد چندجانبه و جامع هستیم. تنوع‌سازی ذخایر ارزی، توسعه فناوری‌های دیجیتال، ایجاد ائتلاف‌های اقتصادی و تجاری، اصلاحات در نهادهای مالی جهانی و تقویت بازارهای سرمایه محلی، همه به عنوان راهکارهای مؤثر در این مسیر مطرح هستند. با اجرای این راهکارها، می‌توان به سمت یک سیستم مالی جهانی چندقطبی حرکت کرد و کنترل دلار بر اقتصاد جهانی را کاهش داد.