ایران باید برای احتمال نزدیک شدن پوتین به ترامپ آماده باشد

در چین بستری پرسش مهم برای افکار عمومی و ناظران سیاسی ایرانی این است که نزدیکی احتمالی روسیه به آمریکا چه تهدیداتی را برای ایران به همراه دارد؟ یا به روایت دیگر نسبت تهران با روابط مسکو و واشنگتن در دوره جدید جه خواهد بود؟ در سطحی دیگر پرسش مهم این است که آیا افزایش شکاف‌ها در روابط اروپا با آمریکا می‌تواند در درون خود برای جمهوری اسلامی ایران همراه با فرصت باشد. حسن بهشتی‌پور، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه در گفت‌وگوی تفصیلی با «نقش جهان» به این مجموعه از پرسش‌ها پاسخ داده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در میانه نگرانی متحدان سنتی کشورش دست دوستی و تنش‌زدایی را به سوی ولادیمیر پوتین، همتای روس خود دراز کرده است. ترامپ بی‌مهابا از ضرورت پایان بحران اوکراین سخن می‌گوید؛ همزمان او در سطوح مختلف فشار بر اروپایی‌ها را در دستور کار قرار داده است.
به گزارش «نقش جهان»، دونالد ترامپ نه تنها خواسار عدم حضور و نقش‌آفرینی اروپا در مذاکرات صلح اوکراین شده، بلکه جنگ تعرفه‌ها را با اتحادیه اروپا آغاز و زمزمه‌های خروج بخشی قابل توجه از نظامیان آمریکایی در اروپا نیز به گوش می‌رسد. این روند در درون خود برای ایران دو وجه اساسی دارد. نخست این‌که دونالد ترامپ در محدوده‌ای فراتر از تصورات اروپایی‌ها، بر طبل رقابت و کاهش تعهد بر این متحدان سنتی آمریکا می‌کوبد. دوم نیز این موضوع مهم است که تنش‌زدایی در روابط آمریکا با روسیه و توافق واشنگتن با مسکو بر سر صلح در اوکراین، احتمال نزدیکی کرملین و کاخ سفید را به همراه دارد.
در چین بستری پرسش مهم برای افکار عمومی و ناظران سیاسی ایرانی این است که نزدیکی احتمالی روسیه به آمریکا چه تهدیداتی را برای ایران به همراه دارد؟ یا به روایت دیگر نسبت تهران با روابط مسکو و واشنگتن در دوره جدید جه خواهد بود؟ در سطحی دیگر پرسش مهم این است که آیا افزایش شکاف‌ها در روابط اروپا با آمریکا می‌تواند در درون خود برای جمهوری اسلامی ایران همراه با فرصت باشد. حسن بهشتی‌پور، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه در گفت‌وگوی تفصیلی با «نقش جهان» به این مجموعه از پرسش‌ها پاسخ داده است.

دیدگاه ترامپ و اروپا بر سر کم و کیف صلح اوکراین متعارض است
حسن بهشتی‌پور در ابتدای اظهارات خود پیرامون افزایش شکاف میان آمریکا با اروپا بر سر موضوع صلح اوکراین تاکید کرد: «دونالد ترامپ در پی اجرای شعار «نخست آمریکا» در عرصه سیاست خارجی است. از نگاه ترامپ آمریکا تا کنون هزینه‌های گزافی (۱۸ میلیارد دلار) را برای جنگ اوکراین صرف کرده است. او حالا می‌خواهد به این هزینه‌ها پایان ببخشد که راهش نیز پایان جنگ اوکراین است. دولت جدید آمریکا قصد دارد روسیه را برای پذیرش صلح راضی کند اما واقعیت این است که مسکو تنها در صورتی مناطق اشغال شده در شرق اوکراین و شبه‌جزیره استراتژیک کریمه را در اختیار داشته باشد، حاضر به پذیرش صلح خواهد بود.»
وی افزود: «اروپا و آمریکا بر سر صلح در اوکراین اختلاف‌نظر دارند. اروپایی‌ها بر این باور هستند که پیروزی روسیه در اوکراین، پایان جنگ‌طلبی و زیاده‌خواهی روس‌ها نخواهد بود، بلکه اساسا اوکراین می‌تواند مقدمه‌ای برای توسعه‌طلبی ارضی مسکو به سمت شرق و حتی غرب اروپا باشد. آن‌ها می‌گویند باید محکم برابر پوتین ایستادگی کرد تا ماجرای هیتلر در دوران جنگ جهانی دوم دوباره نشود. در سوی مقابل مهم‌ترین خواسته روس‌ها عدم عضویت اوکراین در ناتو و باقی ماندن در مناظق تحت کنترل است. در ارتباط با موضوع نخست به نظر می‌رسد ترامپ وعده قاطعی به مسکو داده که مانع عضوییت ک‌ف در ناتو خواهد شد. در بحث دوم نیز به نظر می‌رسد ترامپ با گشاده دستی می‌خواهد ۴ استان شرقی را به روسیه بدهد. همین موضوع اختلاف‌نظر شدید میان آمریکا و اروپا را به همراه داشته است.»

ایران آماده بهره‌برداری از شکاف میان آمریکا و اروپا نیست
این استاد دانشگاه در بخشی دیگر از اظهارات خود پیرامون استفاده ایران از شکاف به وجود آمده در روابط اروپا و آمریکا اظهار داشت: «ترامپ نسبت به حضور نیروهای آمریکایی در اروپا و حمایت از متحدان سنتی خود که پیشینه‌ای بسیار طولانی دارد، نگاهی تاجرمسلکانه دارد. طرح موضوع احتمال خارج کردن بخشی از نظامیان آمریکایی از اروپا، ایده تشکیل ارتش متحد اروپایی به عنوان یکی از آرمان‌های ژنرال دو گل را تقویت کرده است. قطع کمک‌های نظامی و مالی آمریکا به اروپا به طور حتم فشار را بر بروکسل افزایش خواهد داد. در سطحی کلا‌ن‌تر تصمیمات ترامپ می‌تواند موازنه قوای چند دهه‌ای را در حوزه اروپا دگرگون کند. کلیت این مسائل در کوتاه مدت اجرایی نیستند و به نظر نمی‌رسد در ۴ سال آینده اروپا و آمریکا به صورت چشم‌گیری از یکدیگر دور شوند؛ مگر این که جی دی ونس، معاون ترامپ بعد از او بتواند به قدرت برسد.» وی افزود: «اکون مساله مهم برای ما این است که برخی‌ها می‌گویند ایران باید از شکاف میان اروپا و آمریکای تحت رهبری دونالد ترامپ نهایت استفاده و بهره برداری را داشته باشد و از آن برای کاهش فشارها بر خود استفاده کند. این ایده در گذشته نیز بارها مطرح بوده است. واقعیت این استفاده از شکاف میان اتحادیه اروپا و آمریکا در شرایط فعلی نیازمند برخی زمینه‌ها و الزامات است. متاسفانه جمهوری اسلامی ایران آمادگی لازم را برای استفاده از این فرصت ندارد. بارها ما فرست‌ها را به تهدید علیه خود تبدیل کرده‌ایم اما کم‌تر تهدیدات را به فرصت برای خود بدل ساخته‌ایم. در وضعیت جاری نیز همین قاعده برقرار است. بر روی کاعذ احتمال استفاده از این شکاف وجود دارد اما در عرصه عینی تهران با اروپایی‌ها فارغ از آمریکا اختلافات بسیار جدی‌ای دارد.»

بر خلاف شکاف‌های عمیق موجود، اروپا و آمریکا در پرونده ایران اشتراک‌نظر دارند
این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه اظهارات خود در ارتباط با اقدامات لازم برای ممانعت از اجماع اروپا و آمریکا علیه ایران در آینده اظهار داشت: «بر خلاف آن‌چه که تصور می‌شود، علی‌رغم وجود شکاف‌های عمیق میان اروپا و آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، در ارتباط با موضوع ایران آن‌ها اشتراک‌نظر دارند. متاسفانه پرونده ایران جایی در حوزه‌های مورد اختلاف شدید آمریکا و اروپا ندارد. در موضوع ایران، آن‌ها با یکدیگر هماهنگ بوده و هستند. حال باید امیدوار بود که ما اقداماتی را انجام بدهیم که این اشتراک‌نظر از میان برود. در این میان این‌که برخی‌ها بر طرح مساله رفتن ایران به سمت بمب اتم تاکید دارد، نه تنها نتیجه‌ای مثبت ندارد، بلکه اتحاد ضدایرانی آمریکا و اروپا را تشدید خواهد کرد. بر این بارو هستم که ساخت بمب اتم برای ایران نه تنها بازدارندگی به همراه ندارد، بلکه تهدیدات و فشارها را علیه ایران دوچندان خواهد کرد.»

اگر منافع روسیه ایجاب کند با آمریکا علیه ایران هم‌سو خواهد شد
بهشتی پور در بخشی دیگر از گفته‌های خود پیرامون موضوع احتمال نزدیکی روسیه به مواضع ضدایرانی آمریکا پس از صلح اوکراین و توافقات احتمالی پوتین با ترامپ اظهار داشت: «اگر واقع‌بینانه به رویکرد روسیه در قبال ایران نگاه کنیم، نمی‌توانیم مُهر خیانت و بدعهدی را به روسیه بزنیم. اولا باید توجه داشت که روسیه نیز همانند تمامی کشورهای جهان به بر اساس احساسات و تعلقات خاطر، بلکه بر مبنای منافع ملی خود در شرایط زمانی و مکانی مختلف تصمیم‌گیری می‌کند. این که ما انتظار داشته باشیم روسیه منافع خود را در وضعیت جدید کار بگذارد و بیاید بر اساس یک تعلق‌خاطر قبلی از ما دفاع کند، با واقعیات جهان سیاست انطباق نداشته و ندارد.»
وی افزود: «ایران باید موازنه را در سیاست خارجی خود رعایت کند. نباید تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد روسیه بگذاریم. باید همزمان با اروپا، روسیه، آمریکا، بزریل، هند، چین، ژاپن و… وابط برقرار کنیم. در صورت برقراری موازنه در روابط خارجی می‌توانیم منافع حداکثری خود را دنبال کنیم. این‌که دائما روسیه را به خیانت متهم می‌کنیم، به شدت دیدگاهی اشتباه است. این‌که روسیه و چین در گذشته بار در قطعنامه‌های ضدایرانی شورای امنیت رای مثبت داده‌اند، بیشتر از آن‌که به همراهی‌شان با غرب ارتباط داشته باشد، ناشی از نگرانی‌های خود این دو قدرت شرقی بود. در وضعیت جدید نیز شاهد هستیم که در سه نوبت روسیه و چنین مانع فعال‌سازی مکانیسم ماشه شدند. مسکو هم می‌خواهد مطمئن شود که ایرن به دنبال سلاح هسته‌ای نیست.» این استاد دانشگاه در بخش پایانی اظهارات خود در پاسخ به این پرسش که آیا روسیه در وضعیت جدید با آمریکای تحت ریاست ترامپ توافق خواهد کرد و علیه ایران نیز موضوعی هم‌سو با واشنگتن بگیرد، می‌توان با قاطعیت گفت: پاسخ مثبت است. قطعا اگر منافع روسیه ایجاب کند، مسکو با واشنگتن همراه خواهد شد. ما نباید به‌گونه‌ای سیاست‌ورزی کنیم که منافع‌مان در تعارض با قدرت‌های بزرگ قرار بگیرد. ما باید موازنه قوایی را ایجاد کنیم که آن‌ها نتواند با هم علیه ما مصالحه کنند. ما باید فضایی را در داخل ایجاد کنیم که همه جامعه با سیاست‌ خارجی کشور همراه و هم دل باشند. این‌که همواره یک دست خارجی را نشان بدهیم به شدت اشتباه است.»