ابربحران توسعه نیافتگی در ایران

امیرحسین خالقی، پژوهشگر اقتصاد سیاسی

ما به شدت مشکل تأمین زیرساخت‌ها را داریم و برق و گاز دو نمونه مهم صنعتگران است. در روز‌های اخیر کارخانه جات فولادسازی از کمبود انرژی گله داشتند. این مسأله نشان می‌دهد که تحریم روی زیرساخت‌های اثر منفی شدیدی گذاشته و همین مسأله باعث شنیدن خبر کمبود برق در تابستان و گاز در زمستان شده است‌ اینکه تحریم به طور مستقیم چقدر در این زمینه اثر داشته و چقدر به صورت غیرمستقیم اثر داشته، عدد مشخصی ندارد. نگاه اقتصاد سیاسی به این مسأله نشان می‌دهد که فضای لازم برای حل این مسأله به وجود نمی‌آید. وقتی شما زیر فشار تحریم هستید، چون در شرایط حساس کنونی گرفتار شده‌اید و هرچیز با پسوند اضطراری شناخته می‌شود، فرصت برای حل مشکل وجود ندارد. بروکراسی اداری نیز در این شرایط ملتهب می‌شود. به همین جهت جدی‌ترین چالش اقتصاد ما مسأله‌ی تحریم است. باید گفته شود که بدون رفع تحریم‌ها هیچ امکانی برای توسعه و پیشرفت نداریم. کوبا یک نمونه‌ی صادق این مسأله است و اگر به شهر‌های آن نگاه کنید، زندگی در یک دوره‌ای از گذشته به شکل ثابت مانده است. در مورد ما هم این اتفاق می‌افتد. البته جغرافیا‌ها متفاوت است و ما این شانس را داریم که بتوانیم از شکاف قدرت‌ها تا حدی استفاده کنیم. ما می‌توانیم از رقابت ژئوپلتیک چین با آمریکا استفاده کنیم، اما نمی‌توان با بزرگترین قدرت جهان درگیر شد و بعد به توسعه رسید. توسعه یعنی تعیین افق برای پیشرفت؛ وقتی افق وجود ندارد و به یکباره قیمت ارز تغییر اساسی می‌کند، طبیعی است که سرمایه‌گذار با این نگاه نمی‌تواند کار کند و باید کوتاه مدت نگاه کند. باید گفت که به لحاظ اقتصادسیاسی امکان ندارد شما بتوانید زیر تحریم باشید و یک نااطمینانی جدید در اقتصاد حاصل شود، در این شرایط بتوانید توسعه هم پیدا کنید. به نظر من مهم‌تر از هر چیز دیگری، در این شرایط اطمینانی برای سرمایه‌گذاری به وجود نمی‌آید. اعلام بازنده بودن را می‌توان همیشه به تأخیر انداخت و ادامه داد. شاید بخش‌هایی از قلمرو سرزمینی دچار چالش شود، شاخص‌های اقتصادی خوب عمل نکنند و کشور نزدیک فاجعه باشد؛ اما وقتی شکست را در کلام نپذیرند، این روند ادامه می‌یابد. در مورد حکومت کوبا هم چنین اتفاقی افتاده است. وضع حتماً با این رویکرد بدتر می‌شود و استاندارد‌ها پایین می‌آید، بخش بیشتری از جمعیت نیز در معرض فقر قرار می‌گیرند.