مسیریابی رفع چالش ناترازی بنزین

دیروز مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران مساله را مطرح کرد که بخشی از قطعات ناتمام پازل نارتازی مصرف بنزین در ایران را نمایان کرد. عظیمی فر با اشاره به اینکه سال گذشته میانگین مصرف سی ان جی در کشور روزانه ۲۲ میلیون مترمکعب بوده و امسال این رقم به ۱۸میلیون متر مکعب رسیده است، افزایش ۴میلیون لیتری بنزین در کشور را ناشی از کاهش مصرف گاز CNG ارزیابی کرد.
در شرایطی که آمارهای مصرف و متعاقب آن ناترازی بنزین مدام در حال افزایش است، تحلیلگران به دنبال ریشه های این افزایش مصرف و ناترازی در کشور، بررسی های گسترده ای را در دستور کار قرار داده اند. دیروز مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران مساله را مطرح کرد که بخشی از قطعات ناتمام پازل نارتازی مصرف بنزین در ایران را نمایان کرد. عظیمی فر با اشاره به اینکه سال گذشته میانگین مصرف سی ان جی در کشور روزانه ۲۲ میلیون مترمکعب بوده و امسال این رقم به ۱۸میلیون متر مکعب رسیده است، افزایش ۴میلیون لیتری بنزین در کشور را ناشی از کاهش مصرف گاز CNG ارزیابی کرد. در واقع کاهش ۴میلیون مترمکعبی مصرف گاز CNG باعث افزایش ۴میلیون لیتری بنزین در کشور شده است. بلافاصله پس از طرح این موضوع ، تحلیلگران یافتن پاسخی برای این پرسش را در دستور کار قرار دادند که دلیل کاهش مصرف CNGو البتهLPG در ایران چیست؟ به نظر می رسد بخشی از دلایل موضوع به کاهش تولید خودروهایی باز می گردد که با این مدل سوخت کار می کنند. دلیل بعدی به برخی شایعات در بطن افکار عمومی مرتبط است که مبتنی بر آن اعلام می شود اتفاده از گاز برای سوخت خودروها، باعث آسیب دیدن موتور خودروها می شود. از سوی دیگر وزارت نفت به دلیل بازار مطلوب گاز LPGدر خارج، ترجیح می دهد، ظرفیت های کشور در این بخش را صادر کند. رضا نیکزاد عضو هیئت مدیره انجمن صنفی سی‌ان‌جی کشور می گوید: متاسفانه تولید خودروهای سی ان جی کاهش یافته است این خودروها کاهش یافته است و تعمیرات این خودروها ۱۲_ ۱۳ میلیون تومان هزینه دارد که دارنده خودرو توان پرداخت آن را ندارد در نتیجه به سمت سی‌ان‌جی نمی‌رود. نیکزاد ادامه داد: حدود چهار الی پنج میلیون متر مکعب ما کاهش فروش داشتیم که این عدد معادل پنج میلیون لیتر بنزین بوده که میزان ناترازی بنزین در کشور را تشکیل می دهد. عضو هیات مدیره انجمن صنفی سی‌ان‌جی ادامه می دهد:«اگر طرح تشویقی ارائه و یا شرایطی ایجاد شود که مردم به سمت سوخت سی‌ان‌جی بروند به طوری که ما ۱۰ میلیون متر مکعب گاز از دولت دریافت و معادل آن ۱۰ میلیون سی‌ان‌جی به مردم بدهیم؛ ۱۰ میلیون لیتر بنزین صرفه‌جویی می‌شود و درواقع جلوی واردات ۱۰ میلیون لیتر بنزین گرفته می‌شود.»تجرات برای ارزیابی موضوع گفتگویی را با حسن مرادی تحلیلگر حوزه انرژی و نماینده ادوار مجلس انجام داده تا پاسخی برای این رسش پیدا کند که چگونه می توان با توسعه فرهنگ استفاده از گاز CNG و ال پی جی، ناترازی بنزین را کاهش داد؟

چرا مصرف LPG و CNG کاهش یافته است؟
حسن مرادی در گفتگو با نقش جهان درباره کاهش ۴میلیون متر مکعبی استفاه از گاز CNG و افزایش ۴میلیون لیتری بنزین در سال ۱۴۰۳ می گوید:« واقعیت آن است که ریشه اصلی این کاهش مصرف به برخی شایعات در میان عمومی مردم باز می گردد. مردم تصور می کنند موتور خودروهایی که با گاز کار می کنند خشک کار می کند و در بلندمدت آسیب می بیند. بنابراین دولت و متولیان در گام نخست باید از طریق فرهنگ سازی مردم را قانع کند که اینگونه نیست. موضوع مهم بعدی عدم توسعه جایگاه های سوخت سی ان جی در کشور است. از زمان مجلس هفتم، بنا بر این شد که توسعه جایگاه های سی ان جی به سرعت برنامه ریزی و اجرا شود و صفوف بلند افرادی که متقاضی استفاده از گاز هستند، کاهش یابد. اما متاسفانه در بسیاری از استان ها که قرار بود جایگاه ویژه گاز CNG تاسیس شود و مطالبات مردم را برای استفاده از گاز برآورده سازد، این پروژه ها صورت نگرفت.» این نماینده ادوار مجلس ادامه می دهد:« یکی از دلایل عدم توعه جایگاه سوخت CNG تعرفه های پایین فروش گاز در کشور است. قیمت گاز در جایگاه ها به اندازه ای پایین است که از محل فروش گاز نمی توان اقدام به توسعه جایگاه های عرضه گاز CNG در کشور کرد. در شرایطی که موضوع واقعی سازی قیمت بنزین به کرات در فضای عمومی و تخصصی کشورمان طرح شده، اما صحبتی از واقعی سازی قیمت گاز در کشور نیست. طبیعی است که با افزایش نرخ تعرفه های گاز CNG ، می توان از این منابع برای توسعه جایگاه ها بهره برداری کرد.اگر دولت به هر دلیلی نخواهد نرخ این تعرفه ها را افزایش دهد، باید منابع لازم برای توسعه جایگاه های سی ان جی را در اختیار شرکت پخش و پالایش قرار دهد تا اقدام به بهبود روند خدمت رسانی به شهروندان کند.»
به اعتقاد مرادی«در شرایط مساوی به طور قطع رانندگان خودرو در ایران ترجیح می دهند به جای بنزین از گاز استفاده کنند. چرا که قیمت آن پایین است. مگر اینکه کمبودهایی در عرضه گاز ایجاد شده باشد تا مردم به جای گاز CNG به سمت استفاده از بنزین سوق پیدا کنند.»
این تحلیلگر حوزه انرژی در بخش دیگری از گفتگو به خلا استفاده از گاز LPG در کشور اشاره کرده و می گوید:« ۲دهه قبل در قانون هوای پاک حدود وظایف مهمی برای دولت ها تعیین شد. در قانون هوای پاک ضرورت بهره گیری از گاز LPG مطرح شده بود. بر اساس این قانون، قرار بود شرایط بهره گری اتوموبیل ها از گاز LPG به جای بنزین فراهم شود و بخش اعظم سوخت کشور از این طریق تامین شود. در بسیاری از کشور‌های جهان ازجمله انگلیس، روسیه، ایتالیا، کره‌جنوبی، ژاپن، آلمان، ترکیه و لهستان از گاز LPG به‌عنوان سوخت پاک خودرو‌ها استفاده می‌شود. در اواخر دهه هفتاد شمسی در ایران نیز این سوخت به سبد مصرفی خودرو‌های کشور اضافه شد، تولید تجهیزات موردنیاز LPG بومی‌سازی گردید و مصرف این سوخت مورد استقبال مردم قرار گرفت. با ورود به دهه هشتاد شمسی سیاست توسعه LPG کنار گذاشته شد و جای خود را به CNG داد.»
مرادی یادآور می شود:«در مجلس هفتم من به عنوان یکی از اعضای هیات رییسه کمیسیون انرژی مجلس با مسئولان وزارت نفت جلسات بسیاری را برگزار کردیم. در آن زمان متولیان اعلام می کردند تولید محدودی در گاز LPG داریم. اما با توسعه پالایشگاه اراک و بعد ستاره خلیج فارس، حجم تولید گاز LPG بسیار افزایش یافت. بنابراین بهره گری از این نوع گاز می توانست به کمک کشور بیاید. استفاده از این گاز نه تنها مصرف بنزین در کشور را جبران می کرد، بلکه در حوزه محیط زیست و آلودگی هوا هم کمک بسیاری به اقتصاد ایران می کرد.» این کارشناس بازار انرژی خاطرنشان می کند:«به دلیل اینکه صادرات گاز LPG سود بالایی داشت، وزارت نفت ترجیح داد تا این گاز را به فروش برساند در ادامه نه تنها مصرف گاز LPG در کشور توسعه پیدا نکرد، بلکه چند جایگاه ویژه ای که برای استفاده از این نوع گاز در کلانشهرهای تهران، قم و اراک و سایر شهرها وجود داشت، تعطیل شدند! تا زمانی که جایگاهی برای عرضه این نوع گاز وجود نداشته باشد، نمی توان به توسعه آن امید داشت. متاسفانه برخی رانندگان از کپسول های ۱۱کیلویی این گاز استفاده می کردند که هم خطرناک و هم پر زحمت بود. معتقدم باید بخشی از بار مصرف انرژی در کشور را از طریق گازهای سی ان جی و ال پی جی جبران کرد. اما بنا به دلالی گوناگون از جمله سود بالا یک جنین برنامه ریزی هایی صورت نگرفته است.»
به نظر می رسیبد با وجود مزیت‌های فراوان در استفاده از گاز CNG و LPG در خودرو‌ها و نقشی که استفاده از این نوع گازها در رفع ناترازی بنزین دارد، بازهم وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش برنامه‌ای در این حوزه نداشته و همچنان سوزاندن LPG در خطوط لوله ادامه دارد. کارشناسان معتقدند دولت به جای افزایش قیمت بنزین می تواند از این راهکارهای جایگزین استفاده کرده و ناترازی بنزین در کشور را مهار کند.
به قلم: زهرا سلیمانی